TERNAT in de vorige eeuwen : op de militaire kaart van Villaret van 1745 UPDATE Link kaarten
De oudste topografische kaart waarop Ternat en Wambeek afgebeeld staan is de “ Carte topographique de la partie de la Belgique comprise entre Gand et Tournay, Maestricht et Liège …, levée par Villaret, “ Ze werd gemaakt tussen 1745 en 1748 en het origineel bevindt zich in het Institut National de Géographie de France maar een kopie werddoor de KU Leuven online geplaatst. De Oostenrijkse Nederlanden werden in die periode bezet door Frankrijk. Het Frankrijk van Lodewijk XIV speelde op cartografisch vlak reeds snel een voortrekkersrol, vooral dankzij de Académie Royale des Sciences, en legde daarmee de basis van een Franse cartografische traditie die doorheen de achttiende eeuw toonaangevend zou blijven. De hier besproken kaart is ongetwijfeld een hoogtepunt hiervan.
De opmetingen op het terrein gebeurden zoals steeds door gespecialiseerde cartografen met een militair statuut, de ingénieurs géographes du Roi. Ditmaal werden zij daarbij begeleid door de beroemde Franse astronoom en cartograaf César-François Cassini de Thury (1714-1784). Deze wetenschapper had over het Franse grondgebied een triangulatienetwerk uitgezet met de meridianen doorheen Parijs als uitgangspunt, een project dat hij in 1744 voltooid had.
Vanaf 1746 deed hij op bevel van Lodewijk XV in onze streken opmetingen om ook hier zo een netwerk van exact gepositioneerde driehoeken uit te zetten, dat aansloot bij het Franse. Cassini creëerde daarmee als het ware het geometrische canvas van de kaart; hij voerde met twee kwadranten hoekmetingen uit vanuit een hoger gelegen positie (meestal een kerktoren, soms een tumulus of windmolen).
Op basis daarvan berekende hij de onderlinge afstanden tussen steden en dorpen, en ook afstanden van steden ten opzichte van de meridiaan en parallel van Parijs, en hun lengte- en breedtegraden.
Die gegevens werden dan gecommuniceerd aan de ingénieurs géographes, die deze correct gepositioneerde plaatsen vermoedelijk eerst op kaart aanduidden (inclusief noordpijl), waarna ze eropuit trokken om de tussenliggende topografie in kaart te brengen.
Door haar grote schaal en enorme zin voor detail geeft deze topografische kaart ons een uniek zicht op een flink deel van onze gewesten, zo’n kwarteeuw voor de Oostenrijkse graaf Ferraris zijn beroemde kaarten opmaakte.
Door beide kaarten te vergelijken, krijgen we een vollediger, duidelijker, kritischer en geloofwaardiger beeld van ons cultuurlandschap en zijn evolutie in deze historisch belangrijke scharnierperiode. Of het nu om areaalgebruik, bewoning, architectuur, wegen, landschapselementen of toponiemen gaat.
Op de kaart van Ternat zie je bijvoorbeeld duidelijk waar de drinkplaats voor vee op het Marktplein zich bevond of dat er een eilandje was in de vijver van Kruikenburg.
Je vindt de Villaretkaart van Ternat en Wambeek in de map "Ternat" via deze link
UPDATE : Omdat de kaarten via de KULeuven niet meer voor iedereen vrij toegankelijk zijn deze link naar enkele kaarten van Ternat en Wambeek (Lombeek werd niet gerealiseerd door de Fransen).
https://drive.google.com/open?id=0B9dAjd4-jXaOUTdXWVRCMk5nQnc
