HERNE / BEVER - Goshjiel roepen een vergane traditie?

HERNE / BEVER - Goshjiel roepen een vergane traditie? - © Deschuyffeleer

De tijd dat kinderen op 31 december in de voormiddag van huis tot huis ‘Goshjiel’ gingen roepen, vooral in de zuid-westelijke uithoek van het Pajottenland, lijkt wel zo goed als voorbij. Hier en daar zijn er nog wel enkele kernen die deze volkstraditie in ere houden maar grotendeels is deze gewoonte jammer genoeg wel en goed uit het straatbeeld verdwenen.

Wat is nu eigenlijk Goshjiel? Het woord Goshjiel is een dialectische verbastering van ‘Godsdeel’. ‘Godsdeel’, aan elkaar of van elkaar geschreven, is als naamwoord in het woordenboek niet terug te vinden. Ofwel werd het woord nog nooit officieel erkend ofwel is het mettertijd afgegleden en bijgezet bij de vergeten en overbodige begrippen.

Het gebruik zelf, dat kinderen er in de vroege morgen van Sylvesterdag op uit trokken om wat centen of snoep te sprokkelen, was indertijd in het Pajottenland en ook daarbuiten nog vrij algemeen verspreid. Hierbij was ook ‘voor wat, hoort wat’ geldig. Het jong volkje zong daarom ook nog uit volle borst typische liedjes die de handelaars en de huisbewoners moesten overtuigen van de goede bedoelingen van de bezoekers.

Voor een deel van de gegoede burgerij was deelnemen aan de godsdeelpraktijk evenwel niet toegestaan, hetgeen dan ook veelzeggend was. Voor hen stond het gebruik dan ook op dezelfde lijn als behoeftigheid en bedelen.

Het recht van de arme om ‘Gods deel’ te gaan opvragen en de plicht van de vermogende om het te geven hebben wel stevige wortels die tot ver in de tijd voor Christus reiken. De tienden geven was trouwens iets dat al ingesteld was onder de wet van Mozes. Veel later en dichter bij ons was het tiende een belasting die in natura werd betaald op de opbrengsten van de landbouw. Deze belasting bedroeg, zoals het woord aangaf, 1/10 van de oogst. In de jaren 6 à 700 voerde de Kerk de tiendeplicht in. Dit gebeurde in de eerste plaats ten bate van de geestelijken en het onderhoud van de kerken, maar ook de armen werden hierbij niet vergeten. Hoe dan ook, de minderbedeelden konden zo eveneens, zij het in mindere mate, delen in een tiende deel van de bezittingen en opbrengsten dat door de clericus werd opgeëist als een deel dat God toekwam.

De Franse Revolutie maakte een definitief einde aan de tienden. In ons land werden ze afgeschaft in 1797. Voor de parochies maakte dat weinig verschil, want de tienden waren inmiddels bijna allemaal in handen gekomen van hoog vermogende heren, edelen, kloosterorden, kapittelkerken en andere instellingen.

Zeker de winter is een harde noot om kraken als men behoeftig is. Maar dompelaars en bedelaars wisten maar al te goed dat ze met de intrede van het Nieuwe Jaar met succes een beroep konden doen op de barmhartigheid en de vrijgevigheid van de feestvierende en extravagante gegoeden. Door de jaren heen werden de dompelaars en de bedelaars evenwel vervangen door de kinderen die, deels uit nood, deels uit overlevering van de gewoonte, ‘godsdeel’ gingen sprokkelen.

Al heel lang weten de kinderen dan ook niets meer van tienden maar toch blijven sommigen zich gedragen als trouwe erfgenamen van een eeuwenoud recht van de arme die, tot op een zekere hoogte, aanspraak kon maken op het ‘godsdeel’. Gelukkig maar voor de folklore en de volkstradities.

Enkele voorbeelden van nieuwjaarsliedjes, het ene al wat katholieker dan het andere:

Oud jaar, nieuw jaar, 'k wens u een gelukkig nieuwjaar!
Oud jaar, nieuwjaar, twee koeken is een paar, ik wens jullie een gelukkig nieuwjaar!
Nieuwejaarke zoet, 'k heb kou voete, 'k heb ne kouwe rug, 'k kom volgend jaar terug
Nieuwejaarke zoete, Een varken heeft 4 voeten, 4 voeten en ne staart, is dat dan geen centje waard? Ja ja, dat is waar, ‘k wens gelukkig nieuwejaar
Nieuwjaarke hottentot, ons vader heeft ne kletskop. Zeven jaar zonder haar,Ik wens u een gelukkig nieuwjaar
Nieuwjaarke zoete, ons varken heeft vier voeten. Vier voeten en een staart. Is dat gene nieuwjaar waard?
Allerbeste mensen, wij komen u wensen. Wij komen u wensen, voor het nieuwe jaar; het allerbeste, ah, 't beste voorwaar.
Niewjaarke zoete, 'k heb kou voeten. Laat me niet te lang staan, want ik moet nog verder gaan.
Ouwe jaar uit, nieuwe jaar in, de bozze staat open en steekt er maar wat in.

Wanneer men de deur niet opent worden de bewoners dan ook bij gelegenheid bedacht met een speciale attentie:

Hoog huis, laag huis, ‘r zit een gierige pin in huis.