De cultuur van het Brabants trekpaard, trots van Vlaams-Brabant, is een krachtig stukje levend erfgoed. Eigenaars, menners en fokkers geven deze tradities dagelijks vorm.
De provincie Vlaams-Brabant zet zich in om dit rijke immaterieel cultureel erfgoed levend te houden en door te geven aan volgende generaties.

Brabants trekpaard, samen erfgoed een toekomst geven

“Het Brabants trekpaard is al tientallen jaren zijn landbouwfunctie verloren. Om het ras en de tradities in stand te houden is het belangrijk om het verleden te bewaren en de tradities over te dragen aan jongere generaties”, zegt Monique Swinnen, gedeputeerde voor plattelandsbeleid. “Samen met de trekpaardenverenigingen en -gebruikers selecteerden we drie traditionele trekpaardentechnieken die ook in de toekomst hun waarde kunnen bewijzen”.

Het gaat om het mennen op kordeel  (het besturen van het paard met één leidsel en op stem), het ploegen met een Brabantse wentelploeg en het boomslepen. Al deze functies zijn vandaag nog toepasbaar in duurzame landbouw en bosbeheer.

De provincie Vlaams-Brabant realiseerde een documentaire, in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis,  waarin deze technieken voor de toekomst bewaard werden. Zelfs als de generatie van oudere gebruikers mocht uitsterven, zal een audiovisueel archief blijven.
Naast deze documentaire werkte de provincie ook aan de actieve overdracht van deze technieken aan een nieuwe generatie van trekpaardengebruikers en –liefhebbers via een opleidingsdag boomslepen in Wezemaal en het onderhoud van een bosperceel in Molenstede.

Het recreatief gebruik van trekpaarden biedt ook een belangrijk toekomstperspectief voor het ras. Daarom ontwikkelde de provincie Vlaams-Brabant, samen met de vzw Trekpaardenvereniging Den Brabander en vzw De Vlaams-Brabantse Kwekers, een bekwaamheidsproef.
Het gaat om eenvoudige behendigheidsproeven die de gehoorzaamheid van het paard en de aansturingscapaciteiten van de voerman moeten attesteren. Vlaams-Brabant heeft hierdoor als eerste  in Vlaanderen ‘gediplomeerde trekpaarden’. Dit systeem zal eigenaars aanzetten om in dit recreatieve aspect te blijven investeren.

Wie een beroep wil doen op diensten met een Brabants trekpaard kan voortaan terecht op een digitaal kruispuntplatform, een website waar aanbieders en afnemers van trekpaardendiensten in Vlaams-Brabant elkaar kunnen vinden.
Men vindt er naast allerlei informatie over ons Brabants trekpaard aanbieders met contactgegevens van allerlei diensten met deze trekpaarden: huifkartochten, landbouwtoepassingen, bosbouwtoepassingen of therapiepaarden.
 

Brabants trekpaard inzetten voor innovatieve en duurzame land- en bosbouw

De provincie Vlaams-Brabant gaat aan de slag via het nieuwe plattelandsproject ‘Brabants trekpaard. Proefprojecten in het kader van innovatieve en duurzame land- en bosbouw’.
Dit nieuwe project heeft als doel om de maatschappelijke/economische meerwaarde van een aantal toepassingen te onderzoeken en te documenteren. In de praktijk zullen trekpaarden uitgetest worden bij boomslepen in Wezemaal, het onderhoud van hopvelden in Tildonk en Steenhuffel, huisvuilophaling in Opwijk en het provinciedomein van Huizingen en therapie in Vollezele.


‘Kweker, keuring en kordeel’, een boek over de Belgische trekpaardencultuur in Vlaams-Brabant

Ondanks het feit dat het Belgisch trekpaard, sinds de Tweede Wereldoorlog, zijn economische functie verloren heeft, verdween dit paard en de bijbehorende cultuur nooit helemaal. Sinds het einde van de jaren 1980 is er zelfs sprake van een heropleving van de interesse in het kweken van en het werken met dit raszuivere koudbloedpaard. Een brede gemeenschap van fokkers, menners, liefhebbers, land- en bosbouwers, overheden, musea, dierenartsen, verzamelaars, fotografen, sociale ondernemers koestert de Belgische trekpaardencultuur. De erkenning van de kwaliteit van deze zorg blijkt uit de recente opname van de cultuur rond het Belgisch trekpaard op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed.

Daarom gaven de provincie Vlaams-Brabant en Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis, het boek ‘Kweker, keuring en kordeel. De Belgische trekpaardencultuur in Vlaams-Brabant’ uit.

“Dit boek schetst de veelzijdigheid van deze cultuur en laat de waaier aan stemmen binnen de wereld van de trekpaardenliefhebbers weerklinken. Dankzij hun herinneringen, ervaringen en gevoelens ontdek je de technieken, vaardigheden, gebruiken en rituelen, eigen aan de kweek en het gebruik van trekpaarden”, zegt Tom Dehaene, gedeputeerde voor erfgoed.

Het boek is aan drie grote thema’s opgehangen. Ten eerste de fokkerij ofwel de toepassing van methoden die bijdragen aan het behoud en de verbetering van het trekpaardenras. Ten tweede de traditie van prijskampen en keuringen, waarop de kwaliteiten van trekpaarden worden getoetst aan de standaard van het ras. Ten derde de praktijk van het mennen, namelijk het optuigen, aanspannen en leiden van trekpaarden bij diverse activiteiten, zoals land- en bosbouw, groen- en afvalbeheer, recreatie en competitieve men- en trekproeven.


Vakmanschap doorgeven via beurs

De provincie Vlaams-Brabant nam initiatief om een beurs aan te vragen bij de Vlaamse overheid voor het doorgeven van vakmanschap in een meester-leerling-traject.

Met deze beurzen worden inspanningen beloond om (bedreigd) vakmanschap door te geven aan nieuwe generaties.

Het voorgestelde traject neemt 2 jaar in beslag, startend op 2 september 2019, en wordt afgelegd door ervaringsdeskundige Etienne Vangoedsenhoven als meester en door Sam Stylemans, domeinmedewerker en dierenverzorger op het provinciedomein te Huizingen als leerling.

“De ambachten die zullen worden aangeleerd zijn het verrichten van grondwerk met het trekpaard zoals cultiveren, ploegen, eggen en aanaarden van akkers, boomslepen en vaardigheden in het kader van graslandbeheer. Daarnaast omvat het ook het mennen van het trekpaard voor publieksactiviteiten. Er bestaat geen regulier opleidingsaanbod waarin dit vakmanschap kan aangeleerd worden. Dankzij dit leertraject krijgt domeinmedewerker Sam dus een unieke gelegenheid om  zich deze ambachten in al hun facetten eigen te maken”, zegt Ann Schevenels, gedeputeerde voor de provinciedomeinen en economie.

De voorziene kennisoverdracht in dit leertraject heeft een grote waarde want het zorgt niet alleen voor het levend houden van een belangrijk stuk immaterieel erfgoed, maar draagt ook bij tot het behoud van de functionaliteit van het Brabants trekpaard.