HALLE - 21 maart Internationale Dag ter bestrijding van Racisme en Discriminatie
Op 21 maart 1960 verzamelde zich in Sharpville – een zwarte township in Oranje Vrijstaat in Zuid-Afrika – een menigte om vreedzaam te demonstreren tegen de zogenaamde pasjeswetten. De demonstratie werd georganiseerd door het Afrikaans Nationaal Congres. De pasjeswet dwong de zwarte bevolking daar te gaan wonen waar de blanke regering wilde. Families werden daardoor vaak uit elkaar gehaald. Zonder waarschuwing vooraf openden politieagenten het vuur op de demonstranten. Het werd een waar bloedbad : 69 mensen onder wie 10 kinderen en 8 vrouwen werden doodgeschoten en 180 mensen raakten gewond.
Op de schietpartij in Sharpville volgde de afkondiging van de noodtoestand door de Zuid-Afrikaanse regering en de invoering van enkele noodwetten. Op grond van de noodtoestand en deze wetten werden in een korte tijd meer dan 20.000 mensen opgepakt. In Zuid-Afrika viert men vandaag de Dag van de Mensenrechten. De Verenigde Naties hebben naar aanleiding van dit bloedbad in Sharpville 21 maart uitgeroepen tot “Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie”.
50 jaar geleden sloten de Verenigde Naties een eerste internationaal mensenrechtenverdrag om de algemene principes uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens te concretiseren. De VN-resolutie verplicht landen om de rassendiscriminatie met alle middelen te voorkomen en uit te bannen. Twintig jaar na het einde van de tweede wereldoorlog met zijn Holocaust en toen zowel de dekolonisatie als de apartheid nog volop aan de gang waren, hieldt dit verdrag een sterke belofte in van de internationale gemeenschap. Meer dan 50 jaar later heeft dit verdrag nog steeds niets aan actualiteit en belang ingeboet.
We konden dan ook geen betere dag kiezen om een duidingsbordje aan te brengen bij de straatnaam van Baron Jacques. Generaal Jacques was een meer dan omstreden figuur vanwege zijn koloniaal verleden tijdens het bewind van Leopold II in Kongo Vrijstaat. Op initiatief van Averechts en uit respect voor de slachtoffers van de rubberontginning in Kongo plaatst de stad Halle een duidingsbordje met een korte tekst over Baron Jacques. Door middel van een QR-code kan men doorklikken naar de website van Den AST waarop een meer uitgewerkte tekst staat over Baron Jacques en vooral over zijn mensonterende operaties in de Kongo. Jean-Pierre Laus zal zo meteen wat meer uitleg en duiding geven over deze omstreden figuur.
Sommigen zullen zich misschien de vraag stellen : is het wel nuttig en zinvol om dergelijke initiatieven te nemen ? Wie ligt er nu wakker van een straatnaambordje ?
Deze vragen deden mij onmiddellijk denken aan het kleine, maar steengoede boekje van de Fransman Stéphane Hessel – die ondertussen overleden is – maar dat enkele jaren geleden grote indruk op mij had gemaakt. Wie was Stéphane Hessel ?
Stéphane Hessel werd in 1917 in Berlijn geboren en vluchtte op 15 jarige leeftijd samen met zijn ouders naar Frankrijk. In de oorlog was hij in het verzet actief. Hij overleefde Buchenwald en verkeerde ook daarna meermaals in levensgevaar. Na de oorlog werkte hij als diplomaat mee aan het opstellen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Op 93-jarige leeftijd schrijft hij een klein boekje “Indignez-vous”. In het Nederlands werd het vertaald onder de titel “Neem het niet”. Het werd een bestseller, eerst in Frankrijk en vervolgens wereldwijd.
In dit boek roept hij op tot verontwaardiging, tot verzet en beoogt een vreedzame opstand. Hij schrijft hierover het volgende :
“Ik wens u allen, gezamenlijk en individueel, toe dat u een eigen motief hebt om verontwaardigd te zijn. Dit is een kostbaar iets. Als u verontwaardigd bent over iets, zoals ik verontwaardigd was over het nazisme, dan wordt u stijdvaardig, sterk en geëngageerd. We nemen deel aan deze historische stroming, en de grote historische stroming zal voortgang vinden dankzij elk individu. En die stroming leidt naar meer rechtvaardigheid, naar meer vrijheid, maar niet de ongecontroleerde vrijheid van de vos in het kippenhok. Deze rechten, waarvan de Universele verklaring in 1948 het programma heeft opgesteld, gelden voor allen. Als u iemand tegenkomt die deze rechten niet geniet, beklaag hem dan en help hem om ze te veroveren.
Deze wijze woorden troffen mij diep omdat ze bijzonder goed aangeven dat democratie, vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid en non-discriminatie enkel maar verworven zijn en blijven als we ons met zijn allen – jong en oud – hiervoor blijven inzetten. En dat verontwaardiging een krachtige motor is, die we blijvend moeten koesteren en onderhouden.
Ik ben er van overtuigd dat deze ingesteldheid in sterke mate terug te vinden is bij de mensen van Averechts. Het is niet omdat iets lang geleden is of omdat mensen het reeds lang vergeten zijn; we onrechtvaardigheid die gestoeld is op racisme en discriminatie niet blijvend onder de aandacht van de mensen moeten brengen. Met dit initiatief op een symbolische dag als vandaag geven we invulling aan onze verontwaardiging, bieden we tegelijkertijd onze excuses aan degenen die er ooit het slachtoffer van zijn geweest en schrijven we ons verder in, in de beginselen en de waarden, zoals deze zo mooi verwoord staan in de Universele Verklaring van Rechten van de Mens.
Marc Snoeck
Schepen van cultuur en erfgoed
21 maart 2018
