HERNE/PEPINGEN - Minister Zuhal Demir geeft duiding over het stikstofakkoord
Vlaams minister van Omgeving en Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) was te gast in het Dominicanessenklooster om met de boeren/veehouders in gesprek te gaan over het nieuwe stikstofakkoord. ‘Wat staat er in het stikstofakkoord en hoe gaan wij nu om met het lopend openbaar onderzoek’ was het thema van de avond. Een dossier dat al een hele tijd op de regeringstafel ligt en dat van belang is om de natuurcrisis in Vlaanderen een halt toe te roepen. De minister was uitgenodigd door het lokaal bestuur en zijn landbouwraad met voorzitter Jean-Luc Ost. Ook de landbouwraad van Pepingen met voorzitter Luc Van Laethem werd betrokken bij de organisatie en ook die gemeente was derhalve goed vertegenwoordigd. Het overleg mocht rekenen op een bomvolle zaal belangstellenden. Vanuit het Algemeen Boerensyndicaat was het agro- en natuurconsulent Lieven De Stoppeleire die het debat inleidde.
Het zuiden van het Pajottenland staat al decennia lang bekend als een uitstekend landbouwgebied. De regio is dan ook een lappendeken aan landbouwgemeentes. Toch komt ook hier de boerenstiel steeds meer onder druk te staan. Onlangs bereikte de Vlaamse regering een akkoord over een beleidskader aangaande de definitieve Programmatorische Aanpak van Stikstof (PAS) - het zogenaamde Stikstofakkoord - en de daarbij horende bijsturing van het mestbeleid. Op basis van de door de Europese Unie opgelegde verplichtingen wil Vlaanderen de stikstofuitstoot tegen 2030 planmatig en structureel naar beneden brengen. Die PAS-doelstelling beoogt een toekomstgericht, werkbaar en rechtszeker kader te bieden voor vergunning- en toestemmingsverlening, rekening houdend met ecologische, sociale en economische randvoorwaarden.
Sommige landbouwbedrijven – 41 op een arsenaal van 12.000 bedrijven – zullen ten gevolge van de nieuwe stikstofregeling hun activiteiten noodgedwongen moeten stopzetten. Andere zullen hun veestapel moeten afbouwen of investeren in nieuwe technologieën.
Het openbaar onderzoek loopt tot en met 17 juni 2022 en daarbij kunnen bij het lokaal bestuur opmerkingen en bezwaren ingediend worden. Het plan – voorlopig nog in ontwerp – heeft immers ook impact in onze regio, zeker op de landbouwsector. Die opmerkingen en bezwaren worden dan door de gemeentebesturen gebundeld en doorgestuurd naar het departement Omgeving. https://www.omgeving.vlaanderen.be/openbaar-onderzoek-pas
Waarover gaat het precies?
Alles begon met het aanmelden door de Belgische regering bij de Europese Commissie van bijzondere speciale beschermingszones. Het betreft 304 gebieden, namelijk 240 in Wallonië, 61 in Vlaanderen en 3 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Die beschermingszones worden gekenmerkt als ‘Natura 2000’. Dit is een netwerk - ontstaan in de jaren ’90 - van alle erkende Europese natuurgebieden. Zij vallen onder een beleid dat zowel de gebieden als de planten en dieren van een bijzondere bescherming voorziet om zo de achteruitgang van de biodiversiteit te counteren. De Europese Commissie draagt financieel bij aan het verwezenlijken van dit netwerk via allerlei subsidies. Het beheer van de Natura 2000-gebieden dan weer is een taak van de afzonderlijke lidstaten die verantwoordelijk zijn voor de kaders en het behalen van de doelstellingen.
Om die Natura 2000-gebieden te beschermen werden stikstofnormen opgesteld met als uitgangspunt een drastische inkrimping van de stikstofneerslag in en rond Natura 2000-gebieden waardoor het leefgebied ook voor de mens wordt aangetast. Een te hoge stikstofdepositie blijkt in veel gevallen - naast factoren zoals versnippering en verdroging van natuurgebieden - een belangrijk probleem te vormen als het erop aankomt de achteruitgang van de natuurkwaliteit te stoppen. Om die toestand te verhelpen heeft de Vlaamse regering al in 2014 besloten de stikstofproblematiek programmatisch aan te pakken.
Ongeveer 80 procent van de lucht die we inademen bestaat uit stikstof. Dat is een onschadelijk gas. Maar er zijn ook verbindingen met stikstof die wél schadelijk kunnen zijn zoals stikstofoxiden en ammoniak. Te veel daarvan is ongezond en slecht voor mens en natuur. Stikstofoxide komt vooral in de lucht door het verkeer en de industrie. Ammoniak daarentegen komt vooral vrij uit mest en urine van dieren. Deze slaan neer in de natuur en werken als voedingsstof. Daardoor groeien sommige planten beter dan andere. En dat bedreigt de biodiversiteit.
Ook het Pajottenland telt heel wat waardevolle natuur dat valt onder het bijzonder beschermingsstatuut van Natura 2000. Handelingen die schadelijk kunnen zijn voor de natuurwaarden op grond van Natura 2000 werden onder de loep genomen. In Herne en Pepingen gaat het hoofdzakelijk over de vallei van de Mark, de vallei van de Aerebeek en het gebied rond het bos Terrijst. Ook hier gelden voor de landbouwbedrijven naar de toekomst toe strengere regels en uitstootbeperkingen.
Vergunningstelsel vroeger en nu
Het vergunningstelsel in de landbouwsector doorliep in de loop der jaren belangrijke wijzigingen. Wat initieel de ‘uitbatingsvergunning’ werd genoemd werd in 1991 een milieuvergunning. Vanaf 2019 moeten ook landbouwbedrijven in het bezit zijn van een ‘omgevingsvergunning’ dat zowel stedebouwkundige- als milieuverplichtingen omvat. Die omgevingsvergunning is - mits het voldoen aan tussentijdse controles - onbeperkt in tijd. In de nieuwe structuur zal de omgevingsvergunning of haar verlenging ook gekoppeld worden aan een PAS-impactscore. Dat is een passende beoordeling aan de hand van de berekening van de invloed van de stikstofneerslag. In de praktijk wordt gewerkt met de zogenaamde ‘voortoets’ om na te gaan of een beoordeling al dan niet noodzakelijk is.
Dit staat in het stikstofakkoord van de Vlaamse regering
Om de veel te hoge stikstof- en ammoniakuitstoot in Vlaanderen omlaag te krijgen werkt de regering een pakket maatregelen uit. In een overgangsregeling werden alle landbouwbedrijven opgedeeld in drie klassen: rood, oranje en groen. In Herne en Pepingen gaat het initieel over 1 ‘rood’ bedrijf en 2 ‘oranje’ bedrijven. Het rood bedrijf werd intussen oranje ingekleurd.
De onrust is vooral gekomen naar aanleiding van die befaamde lijst van ‘rode bedrijven’ die door de combinatie van hun ligging met hun stikstof- en ammoniakuitstoot de grootste impact hebben op de natuur in hun omgeving en tegen 2025 verplicht hun dierenarsenaal moeten afbouwen, verhuizen of zich reconverseren. In een herlocalisatie ziet de minister niet veel heil en aan nieuwe regels die een totale reconversie zouden moeten mogelijk maken is de regering er ook nog niet aan uit. Bij het ‘hoe' die lijst in 2014 tot stand kwam en nadien van 135 afslankte tot 41 is thans een ‘hot item’, waarbij zowel de gehanteerde parameters als het achterkamers gelobby op de korrel worden genomen.
Vanuit de Vlaamse regering mobiliseert de minister 3,6 miljard euro waarvan het grootste gedeelte moet dienen als compensatie voor de boeren om de versnelde afslanking aan ‘rode’ bedrijven - met een impactscore van meer dan 50 procent op de deposities - uit te kopen. Het grootste gedeelte van die miljarden moet dienen als compensatie voor de boeren en ruim één miljard euro gaat naar natuurherstel. Ten laatste in 2025 moeten die bedrijven hun dieren hebben weggedaan. Hoe vroeger zij stoppen hoe hoger de vergoeding. Niet mag vergeten worden dat er ook vanaf 2028 in waardevolle gebieden een meststop zal gelden.
Voor de 116 ‘donkeroranje’ landbouwbedrijven komt er tot 2026 een vrijwillige uitkoopregeling. Het gaat over bedrijven met een impact van meer dan 20 procent op de beschermde natuur. De ‘oranje’ bedrijven mogen verder doen op voorwaarde dat zwaar wordt ingezet om de stikstofuitstoot terug te dringen. Zij moeten op termijn herstructureren of stoppen. Ook voor hen wordt een flankerend beleid van financiële ondersteuning voorzien.
Geen keuze
Ook Vlaams minister voor Omgeving en Leefmilieu Zuhal Demir is niet gelukkig met het stikstofdossier. “Jammer genoeg werd aan het stikstofdossier in het verleden veel te weinig aandacht geschonken en niet degelijk aan gewerkt. Het werd telkens doorgeschoven. Ik steek wel mijn nek uit en maak mijn handen vuil. Ik wil immers niet belanden in een situatie met een vergunningsstop zoals in Nederland. Ik wil een toekomst voor iedere boer die op het terrein heel hard werkt. Eerlijkheid, correctheid en begeleiding zijn daarbij voor mij heel belangrijk. Wij hebben een zwaar akkoord maar het belet een vergunningsstop dat een gigantisch sociaal en economisch impact zou teweeg brengen. Ik kies niet voor loze beloftes maar wel voor een accurate en toekomstgerichte aanpak waarbij de geïmplacteerde boeren niet aan hun lot worden overgelaten. Dat alles maakt mij wel niet populair maar als we het dossier gewoon op zijn beloop laten en de vergunningen van de betrokken bedrijven gewoon laten uitdoven zonder enige kans op vernieuwing dan pas zou dit dramatische gevolgen met zich meebrengen. Als we vergunningen afleveren in de toekomst moet dat de jonge landbouwer een visie aanreiken en een toekomst bieden met rechtszekerheid waarmee hij nog jaren aan de slag kan”. Een stelling die ook burgemeester Kris Poelaert kon onderschrijven.
