HERNE – Muziek, poëzie, duiding en boodschappen van hoop tijdens Herdenking 75 jaar Bevrijding

Ook het herdenkingsevenement ’75 jaar Bevrijding’ dat volgde op het officieel huldebetoon aan de slachtoffers van het drama van 3 september 1944 aan de Patriot mocht rekenen op een massale belangstelling. In de gemeentelijke polyvalente feestzaal van het gemeenschapscentrum in Sint-Pieters-Kapelle was het dan ook drummen om een glimp te kunnen opvangen van wat er op het podium te beleven viel. Het programma was een aaneenrijging van muziek, poëzie, historische duiding en boodschappen van hoop.

Zowel uitbundige vreugde als immens verdriet

Initiatiefneemster Liesbeth Vandormael: “Deze herdenking is een afspraak met onze eigen geschiedenis waar in één dag - 3 september 1944 - zowel uitbundige vreugde als immens verdriet gevangen zitten. Herne werd als eerste Vlaams dorp bevrijd, na een dramatische tijd van oorlog, maar Herne kende aan de Patriot ook zijn eigen drama. De bevrijding zorgde er voor dat er een waarheid aan het licht kwam die vandaag nog altijd moeilijk te vatten is: waartoe mensen in staat zijn. Helden spreken vaak niet, daarom moeten wij het voor hen blijven doen”.

Voor het opbouwen van het programma kon scenarioschrijfster Liesbeth Vandormael alvast rekenen op de medewerking van een handvol gedreven medewerkers. Zowel Liesbeth als haar vader historicus Herman als dorpsdichter Maurits van Liedekerke als gemeenteraadslid Frank Nevens zorgden voor een stevige portie informatieve en poëtische inbreng. Maar ook de jeugd droeg zijn steentje bij. Met enkele diepgaande boodschappen als “Oorlog is mensenwerk, maar vrede is dat ook” en “Waar onwetendheid heerst, is ware vrede onmogelijk” wisten ook zij de volle aandacht van het publiek naar zich te trekken.

Aandoenlijk historisch verhaal

De hoofdbrok was weggelegd voor Mathias Leyssens. Hij trakteerde de genodigden op een aandoenlijk historisch verhaal van ‘het drama van de Patriot’:

“In de namiddag vond aan de Patriot een kruispunt van wegen vanuit Edingen naar Geraardsbergen en naar Ninove en op de grens met Sint-Pieters-Kapelle een bloedige tragedie plaats. Die dag was het ook kermis in het dorp Sint-Pieters-Kapelle.

In de ochtend kondigde de BBC de komst van het Engelse leger aan. Die dag hadden de geallieerde troepen de Frans-Belgische grens overgestoken en stevenden zij af op Brussel. Iedereen had er de mond van vol en aan de Patriot wachtte de buurt ongeduldig op de doortocht van de bevrijdende troepen. Gewapende partizanen van Edingen en Bassilly waren er al in de voormiddag. Zij hadden als opdracht de terugtocht en de bewegingen van de Duitse troepen, achtervolgd door de geallieerden, te observeren en informatie door te sturen.

Er werd afgesproken dat het commando van het verzet kort na de middag zou bijeenkomen in de Patriazaal in hartje Edingen om de taken en de missies tussen alle verzetsbewegingen te coördineren.

De 32ste brigade, geleid door het 1ste bataljon Welsh Guards, zou pas tegen het einde van de namiddag Edingen vervoegen. Maar al om 12u30 uur, veel vroeger dan verwacht, sloot een gepantserd verkenningsvoertuig van de Household Cavalery, komende vanuit Geraardsbergen zich aan bij de verzetsstrijders. Op nagenoeg hetzelfde moment zette zich echter ook een gemotoriseerde Duitse colonne met vooral vrachtwagens met stafofficieren, wagens met proviand en één camionette van het Rode Kruis die gestationeerd was op de site van het St-Augustinuscollege in Edingen en dat dienst deed als veldhospitaal, in beweging richting Herne.

Aan de Patriot was de confrontatie tussen én de Duitsers én het Engelse pantservoertuig onvermijdelijk. De Duitse colonne werd zonder veel moeite overmeesterd. Een honderdtal Duitse soldaten werden opgesloten in een nabijgelegen schuur en stonden - in afwachting van de komst van een Engelse brigade - onder de bewaking van de verzetsstrijders die intussen het gezelschap hadden gekregen van nog andere gewapende partizanen en burgers. Het verkenningsvoertuig zette intussen zijn route verder richting Brussel. De Duitse voertuigen bleven langs de weg staan. Onder de aanwezigen waren er die zich de wapens van de gevangenen toe-eigenden terwijl anderen de voertuigen plunderden.

Totaal onverwachts dook vanuit Edingen plots een tweede Duitse colonne, begeleid door een SS-eenheid, op. De SS-ers kregen én de geplunderde wagens én de wegvluchtende meute in het vizier en schoten er op los. De confrontatie had de bevrijding van de Duitsers tot gevolg en eiste onder de verzetsstrijders 4 doden en 1 ernstig gewonde op. De andere talrijke slachtoffers waren meestal buurtbewoners waarvan de Duitsers dachten dat zij verzetsstrijders verstopten en burgers die zich daar toevallig bevonden.

De verzetsstrijders die aanwezig waren op de commandovergadering in de Patriazaal begaven zich naar het slagveld maar werden halverwege hun opmars gestopt door een aanval van de luchtmacht. Ze moesten bij hun uiteindelijke aankomst aan de Patriot, en terwijl de Britse vliegtuigen de Duitsers verder achtervolgden, vaststellen dat er niet veel meer te doen was dan de gewonden op te laden en de doden te bergen. Velen maakten zich dan ook uit de voeten. De Duitsers lieten wel veel oorlogsmateriaal, voedsel en gesneuvelde paarden achter”.

Een eerste monument voor de verzetsstrijders

De Patriot werd ook fataal voor zo’n veertigtal Duitse soldaten. Sommigen werden in 1944 voorlopig begraven op de begraafplaats van Enghien, anderen werden gerepatrieerd door hun legereenheid.

Op 16 september 1945 huldigde de stad Edingen een monument aan de Patriot in ter nagedachtenis van de vier gesneuvelde verzetsstrijders: Victor Van Holder (leider van de partizanen), Louis Vandercammen, Adrien Mertens en Joseph Beeckmans. Bij de ceremonie toen waren ook een vertegenwoordiger van het ministerie van Defensie, een Engelse kolonel en Belgische en Engelse detachementen aanwezig.

Helden

Op Erfgoeddag 2012 met als thema ‘Helden’ ging in Herne aan de Patriot meer dan 67 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog overigens alle aandacht naar de inhuldiging van een nieuwe gedenksteen voor de 23 burgerslachtoffers die er op 3 september 1944 het leven lieten. Minister van Defensie Pieter De Crem woonde de plechtigheid bij.

Naast de gedenksteen voor de vier Edingse gesneuvelde verzetsstrijders staan op de Hernse gedenkzuil voor de 23 burgerslachtoffers de namen gegraveerd van Louigi Benzoni, Joseph en Albert Bernard, Georges Clerbois, Firmin en Julien Daneau, Cyrille Dewilde, Alphonse-Richard en Albert Martens, Léon Pauporte, Auguste en Joseph Peremans, Raymond Reniers, Arthur en Samuel Slingeneyer, Charles Stampe, Albert Vanaudenhove, Lucien en Laurent Vanderoost, Georges Vangeyte, Jean-Baptiste Wauters, Omer Weverbergh en Théophile Wielemans.

Een blijvende plek in de collectieve herinnering

Aan het eind van het herdenkingsevenement werden de drie eregasten Blanche, Rachelle en Jean bedacht met een hartelijke dank voor hun aanwezigheid. Als erkenning mocht de schepen voor cultuur Sandra Dero het trio voorzien van een aandenken en een cadeaucheque.

Het was burgemeester Kris Poelaert die als afsluiter de menigte meegaf dat “Het drama van de Patriot zal voor altijd een kras blijven op de ziel van onze gemeente en het is dan ook een wijze plicht om het gebeuren een blijvende plek te blijven geven in onze collectieve herinnering”.

Christian Menschaert en Frank Nevens zorgden voor een kleine tentoonstelling van hoofdzakelijk fotomateriaal en documenten die voor velen het gebeuren aan de Patriot nog een bijkomende dimensie meegaven. De muzikale omlijsting werd verzorgd door Michaël Janquart en de pipers van The Ghent District Highlanders.

Een bevrijdingsdrink sloot het herdenkingsgebeuren af.