ROOSDAAL/HERNE – Luc en Maurits van Liedekerke schreven boek over pastoor Paul Cuylits
Afgelopen zondag stelden Luc en Maurits van Liedekerke het ultieme boek voor over Paul Cuylits, zijn leven, zijn familie en zijn mede- en tegenstanders. De presentatie van ‘Paul Cuylits, een dwars leven als pastoor en Brusselaar’ ging door in het gemeenschapscentrum Het Koetshuis in Strijtem/Roosdaal. Dat pastoor Cuylits een ‘figuur’ is geweest die onder meer van op de preekstoel mee geschiedenis schreef, staat buiten kijf. Ook de talrijke opkomst was daarvan getuige.
De presentatie was in handen van Anne Gies. Sprekers waren Nathalie Cuylits namens de familie Cuylits, en Frans-Jos Verdoodt, gewezen hoogleraar, hoofdredacteur van Wetenschappelijke Tijdingen en directeur van het Archief en Onderzoekscentrum van de Nationale bewegingen. Namens het lokaal bestuur en de Roosdaalse cultuurraad sprak schepen Johan Van Lierde met veel lof over én de auteurs én het naslagwerk dat niet alleen pastoor Cuylits in het voetlicht zet maar meteen ook het verleden van Strijtem toelicht en verheldert. De muzikale omlijsting werd verzorgd door het Sint-Martinuskoor Strijtem en Walter Evenepoel.
(Jean)-Paul Cuylits (1856 - 1928) werd geboren in Ukkel in een welgesteld gezin. Vader Cuylits was arts. Al vrij jong wou en zou hij priester worden, hetgeen niet helemaal strookte met zijn vaders vooruitzichten. Ten spijte van die andere verwachtingen mocht Paul toch naar het groot seminarie in Mechelen. Hij was amper 22 toen hij priester werd gewijd. In 1893, na enkele jaren onderwijzer te zijn geweest aan het college Saint Louis te Brussel werd hij aangesteld tot onderpastoor in de Sint-Bonifatiusparochie te Elsene. Omdat Cuylits niet de gewoonte had om een blad voor de mond te houden, leidde dit er toe dat zijn kerkelijke overheid oordeelde dat zijn stoutmoedigheid beter paste bij de onbehouwen zielen van de Brabantse boeren. Deze zouden minder week en fijngevoelig zijn dan de adellijke weduwen van Elsene. De ‘verbanning’ kwam er door toedoen van de conservatief-katholieke politicus Charles Woeste, een parochiaan in Elsene en Kamerlid voor het arrondissement Aalst. In 1898 werd Cuylits overgeplaatst naar Strijtem waar hij pastoor werd van de Sint-Martinusparochie.
Ook in Strijtem was pastoor Cuylits geen grijze mus. Minister van State Carton de Wiart schreef later dat de onderpastoor zijn parochianen afschrikte met ruwe taal en de sermoenen waarin hij uitviel tegen de hoofdzonden met zulke krasse bewoordingen dat het aanstoot gaf. Op het einde van de 19de eeuw behoorde Carton de Wiart samen met de broers Daens tot de grondleggers van de christendemocratie. Cuylits’ preken waren zo berucht en opzienbarend dat vele mensen van andere parochies uit nieuwsgierigheid naar Strijtem kwamen.
Toen de Strijtemnaren begin 1907 vernamen dat pastoor Cuylits zou worden overgeplaatst ondertekenden ze ‘zonder enige uitzondering' een verzoekschrift aan Mechelen, maar het baatte niet. In 1907 werd hij benoemd tot pastoor van de Sint-Niklaasparochie te Gooik en in 1911 werd hij naar de O.-L.-V.-Onbevlekte Ontvangenis in Kuregem (Anderlecht) gestuurd waar na zijn overlijden in 1928 een straat naar hem werd genoemd.
‘Cuylits een dwars leven als pastoor en Brusselaar’
Cuylits was ietwat excentriek maar ook een getrouw priester, eloquent, medelevend en begaan met ‘zijn’ kerk. Maurits van Liedekerke geeft duiding:
Waarom schreef u samen met uw broer Luc een boek over Cuylits?
Door wat mijn broer Luc eerder over Cuylits al heeft gepubliceerd is zowat alles geweten over de jaren waarin Cuylits in Strijtem en later in Gooik verbleef. Om het levensverhaal van de man helemaal te ontrafelen, dienden we echter ook feiten die zich voor en na Gooik hebben afgespeeld te achterhalen. Daarom gingen we op zoek naar zijn ouders en verre voorouders waarvan we sporen vonden in de Antwerpse Noorderkempen, meer bepaald in de gemeente Arendonk. Vanuit Antwerpen is vader Cuylits via de universiteit van Leuven in Ukkel terechtgekomen, waar hij als geneesheer bedrijvig was in de psychiatrie.
Een tweede reden waarom we het boek over Cuylits wilden schrijven, zijn de jaren die hij als pastoor doormaakte in Kuregem. Kwam in Strijtem de religieus-belerende Cuylits tot ontplooiing, in Kuregem bloeide de sociale priester open. Door immigratie vanuit vooral Arm Vlaanderen groeide Kuregem van boerendorp uit tot een voorstad van Brussel. Langs het kanaal kwam industrie, ook het slachthuis bracht werk enz. Als pastoor bezocht Cuylits de krottenwijken, schreef er een rapport over en bestookte hij er de politieke wereld mee. Zijn aanklacht werd in het parlement besproken, kreeg persaandacht in binnen- en buitenland en leidde uiteindelijk tot de oprichting van sociale woonmaatschappijen.
Men moet het leven van Cuylits ook zien in zijn relatie tot de priester Daens. Aanvankelijk waren ze strijdmakkers voor een sociaal geëngageerde christendemocratie maar het liep mis tussen beide heren. Zeker na de meeting die Daens in Strijtem wilde geven maar die in opdracht van Cuylits verstoord werd.
Een bijkomende reden om het boek te schrijven zijn de verhalen over de bezettingsjaren 1914-1918. Onder invloed van o.m. kardinaal Mercier bekampte Cuylits de bezetter. Tot drie maal toe werd hij opgepakt en in de gevangenis van Sint-Gillis opgesloten Meteen doken rijke parochianen in hun portemonnee om hun pastor vrij te kopen. Anderen schreven brieven naar de nuntius. Vandaar dat we ook het Vaticaans archief hebben geraadpleegd om deze brieven terug te vinden. Normaal raak je als leek niet in dat archief binnen, dankzij Mgr. Herman Cosijns kregen Luc en ik een vrijgeleide.
Wat ‘soort’ boek is het geworden?
Aangezien ook de familie van Paul Cuylits aan bod komt, is het een ’breed’ boek geworden. Daarmee bedoel ik dat ook Cuylitsen die een politieke, sociale of andere rol gespeeld hebben, aan bod komen. Een sprekend voorbeeld is de Antwerpse advocaat-politicus Jacques, de oudste broer van vader Cuylits, en gehuwd met een notarisdochter uit Gaasbeek. Zo komen meerdere Cuylitsen in beeld. Door deze verscheidenheid aan personages is het boek dan ook een beetje een kijkboek.
Welke sporen zijn er in Strijtem vandaag nog zich- en tastbaar die naar Cuylits verwijzen?
Vanzelfsprekend is er de mooie pastorij waar Cuylits en zijn bejaarde moeder verbleven met in de tuin de Cuylits-boom. Een beschermd exemplaar waarin hij een soortement terras had laten aanbrengen om zijn gasten te ontvangen. Maar bovenal is er de dorpskerk waarin Cuylits muurtekeningen liet aanbrengen en niet minder dan 12 glasramen. Alle ramen zitten boordevol verhalen en personages die Cuylits genegen was maar ook deze die hij in het vagevuur wenste. Een ware rijkdom waar zelfs Felix Timmermans en Louis Paul Boon voor naar Strijtem afzakten.
Het boek aankopen kan via bestelling bij Luc van Liedekerke via luc.van.liedekerke@outlook.com. Je bestelling is definitief na de ontvangst van de betaling van 34 euro (boek 30 euro + 4 euro verzendingskosten) op BE06 0630 0933 0122 –
Ook de Cultuurraad Roosdaal, Erfgoedcel Pajottenland, de Brouwerij SAKO Bogaarden en Erfgoed Rausa droegen deze boekvoorstelling een warm hart toe.
