HERNE/PAJOTTENLAND - Hernieuwbare energie als hefboom voor een klimaatbestendig Pajottenland
Tenzij er alsnog bijkomende subsidies kunnen aangeboord worden komt er in het najaar een einde aan de financiële steun die de Vlaamse overheid veil had voor het strategisch project ‘Hernieuwbare energie als hefboom voor een klimaatbestendig Pajottenland’, inmiddels beter bekend als ‘Opgewekt Pajottenland’. De aflopende drie jaar mocht het project alvast rekenen op een subsidie van 300.000 euro als bijdrage in de loon- en werkingskosten van de projectcoördinatie. Het stopzetten van die financiële impuls zou evenwel geenszins het einde van het project mogen inluiden. Maar allicht zullen dan vanuit de provincie en de inmiddels 10 partnergemeenten (Bever, Galmaarden, Gooik, Halle, Herne, Lennik, Liedekerke, Pepingen, Roosdaal en Sint-Pieters-Leeuw) wel bijkomende bijdragen dienen ingebracht te worden om het verder op de sporen te kunnen houden.
Energieneutraal tegen 2040
Het project wil een visie uitwerken om het Pajottenland tegen 2040 energieneutraal te maken. Daartoe wordt onder meer gezocht naar een ideale mix van duurzame energiebronnen door in te zetten op hernieuwbare energie, verbetering van de leefbaarheid in de dorpen en versterking van de open ruimte door landschapszorg. Het wordingsproces gaat terug naar de nasleep van het uitbrengen van de energiekansenkaarten voor Vlaams-Brabant in 2015 op initiatief van het provinciebestuur. In een reactie zette datzelfde bestuur in november 2016 een verder verkennende workshop rond de mogelijkheden en de beperkingen voor de ontwikkeling van windturbineprojecten in het Pajottenland op. De energiekansenkaarten hadden immers aangetoond dat het Pajottenland één van de gebieden met een groot potentieel aan hernieuwbare energie was. Maar aan de landschappelijke randvoorwaarden was toen nog geen aandacht besteed.
Doorslaggevend voor het opstarten van het project was ook wel een initiatief van de Hernse burgemeester Kris Poelaert in het voorjaar 2017 naar aanleiding van de commotie rond de plannen van Eoly om drie windturbines in te planten op de Heyselvlakte aan de grens met Edingen. Hij kreeg het toen gedaan om rond de tafel te gaan zitten met gedeputeerde Ann Schevenels en collega-burgemeesters in de buurt voor het uitvoeren van een onontbeerlijke landschapsstudie. Die zou het landelijk waardevol karakter van de streek moeten vrijwaren. Verder werd er ook met de medewerking van het regionaal landschap Pajottenland en Zennevallei en van de vzw Pajopower (inmiddels Klimaatpunt vzw) een strategisch project opgestart dat initieel de benaming ‘Hernieuwbare energie als hefboom voor een klimaatbestendig Pajottenland’ meekreeg. De Vlaamse overheid erkende de relevantie van het project en begunstigde het met een subsidie van 300.000 euro voor de periode 2019-2021.
Landschapsstudie
Met de landschapsstudie wilde het provinciebestuur het strategisch project alvast een stevige landschappelijke basis bieden. De studie, bekostigd door het provinciebestuur buiten de Vlaamse subsidie-enveloppe voor Opgewekt Pajottenland, ging van start in het najaar van 2018 en kreeg een loopkrediet van 18 maanden mee. Zij werd geacht de landschappelijke en maatschappelijke integratie van de best mogelijke mix van hernieuwbare energiebronnen in het Pajottenland te verkennen. Omdat het glooiend landschap van het Pajottenland heel wat mogelijkheden biedt voor het opwekken van duurzame energie diende de studie te onderzoeken welke energiebronnen het meest efficiënt waren in het Pajottenland, hoe die bronnen best te integreren waren in het landschap evenals de lokale gedragenheid en participatie van de omwonenden in te schatten. Meer concreet kwam het er op aan te onderzoeken hoe verschillende vormen van hernieuwbare energie een plek konden krijgen in de landschappelijk waardevolle regio die het Pajottenland toch wel is. Het gaat hierbij om een mix van hernieuwbare energiebronnen en -installaties waaronder zowel grootschalige windturbines als kleinere turbines bij landbouwbedrijven als biomassavergisters en -verbranders. De landschapsstudie werd mettertijd ingebed in het strategisch project. Midden 2020 kregen alvast de gemeentelijke bestuursploegen in beperkte kring vanuit die studie de puzzelstukken voor een toekomstscenario voor een energieneutraal Pajottenland in 2040 voorgeschoteld maar naar het brede publiek toe zijn die resultaten blijkbaar nog niet gedeeld.
Energiesysteemanalyse
Een belangrijk onderdeel van die landschapsstudie naar hernieuwbare energie in de regio is de ‘Energiesysteemanalyse Pajottenland’ geworden. Die analyse peilde naar drie elementen met in eerste instantie het huidig verbruik in het Pajottenland en diens vormen en doeleinden. Verder werden ook de evolutie van het energieverbruik naar 2040 toe evenals het potentieel aan hernieuwbare energieproductie binnen het projectgebied onder de loep genomen. De resultaten van die interessante analyse zijn wel bekend.
Van woorden naar daden
Volgens gedeputeerde Ann Schevenels zet ‘Opgewekt Pajottenland’ onder de slogan ‘van woorden naar daden’ momenteel “volop in op de realisatie van verschillende projecten uit de voorstellennota. Ontwerpen worden gemaakt, subsidiedossiers uitgeschreven en ingediend, parkings omgetoverd tot kleine groene paradijsjes, participatietrajecten voorbereid, een warmtenetscreening gegund, mensen bij elkaar gebracht en partnerschappen gefaciliteerd. Dankzij het strategisch project werden in totaal al voor meer dan 730.000 euro aan subsidieprojecten ingediend en goedgekeurd voor het Pajottenland rond ontharding, publiek toegankelijke groene ruimtes en klimaatslimme landbouw”.
Voorbeelden van subsidiedossiers die werden ingediend zijn het project ‘Groen Hoefijzer’ rondom de dorpskom van Lennik in het kader van het Vlaams Strategisch Gebied Brussel, het project Wipweide, ‘een groenblauw hart’ in de dorpskern van Sint-Pieters-Leeuw en het project ‘Klimaatslimme Landbouw in het Pajottenland’ rond het begeleiden van enkele bedrijven in de korteketenlandbouw in Halle, Sint-Pieters-Leeuw, Roosdaal en Herne bij de verduurzaming van hun bedrijfsvoering. Andere concrete ideeën die opborrelden zijn onder meer de doorfietsroute ‘VolleGaas’ tussen Vollezele en Brussel, de herinrichting van het centrum van Oetingen en de ‘groenblauwe verbindingen’ in Herne tussen de nieuwe visie over het dorpscentrum en de nabijgelegen beekvalleien van de Aerebeek en de Mark.
Naar een landschapsvisie
Gedeputeerde Ann Schevenels geeft ook nog aan dat “bij het werken aan een landschapsvisie vanuit het strategisch project rond hernieuwbare energie in het Pajottenland ook bewustwording, informatie en draagvlak creëren centraal staan. Het is daarbij belangrijk dat we een verhaal kunnen vertellen aan de burgers. We nodigen inwoners uit om mee te denken over de ideale mix. Ze worden dan ook op een originele wijze meegenomen in het energieverhaal van het Pajottenland nu en in de toekomst. Via een online draagvlakplatform wordt zo thans bij de Pajotten gepolst naar hun ideaal energielandschap. Het online draagvlakplatform overkoepelt drie belangrijke doelstellingen: burgers informeren en voldoende informatie geven zodat ze een eigen mening kunnen vormen (1), de mening van burgers integreren bij het uitwerken van een visie (2) en een draagvlak creëren voor een visie rond hernieuwbare energie in het Pajottenland (3). Die virtuele Pajotse wereld werd gelanceerd op 11 januari 2021 en loopt tot 15 maart 2021. Je kunt deelnemen via www.opgewektpajottenland.be ”.
Ambitiekader 2.0
Het ligt eveneens in de bedoeling van het projectteam om voor het einde van de subsidieperiode toch nog het geactualiseerd ambitiekader Opgewekt Pajottenland 2.0 uit te brengen. De basis is het vorig jaar ondertekend ambitiekader 1.0 maar verder verdiept, verrijkt en geconcretiseerd op basis van de resultaten van de landschapsstudie. De 10 in het ambitiekader 1.0 opgenomen ambities waren: een opgewekt Pajottenland in 2040 (1), energieneutraal en klimaatbestendig (2), een ruimtelijke opgave op maat van het Pajotse landschap (3), een hefboom voor een krachtig landschap in al zijn glorie (4), wel eerst besparen en dan produceren (5), hernieuwbaar en lokaal geproduceerd (6), een diversiteit aan hernieuwbare energiebronnen, elke schaal en vorm is van belang (7), intergemeentelijke en innovatieve gebiedsgericht samenwerkingen (8), een transitie met, voor en door iedereen (9) en ten slotte woorden en dagen door een sterke visie vertaald in concrete acties (10).
Schaven aan de communicatie
Hier en daar is jammer genoeg op te vangen vanuit de hoek van enigszins geïnteresseerde streekinwoners dat zowel de voortgangscommunicatie als de punctuele boodschappen rond acties en stappen vanuit het project in het algemeen vrij wollig, niet afdoend gekaderd en niet éénduidig vanuit de verschillende actoren wordt ervaren. Het zou dan ook aangewezen zijn hieraan te schaven wil het project bij de doorsneebevolking op termijn toch de nodige draagkracht verkrijgen.
Een reactie vanwege Carolien Ruebens, projectcoördinator Provincie Vlaams-Brabant - Dienst Ruimtelijke planning: “De voorbije jaren organiseerde het projectteam verschillende bewonersworkshops, waaronder in de Cam in Gooik en de oude Pastorie in Gaasbeek en een tentoonstelling met de verschillende resultaten van de Landschapsstudie in de pastorie van Vlezenbeek. Daarnaast trokken ze zelf naar het stationsplein van Halle en de boerenmarkt van Gooik met koffie en chocolademelk en werd de Hoeve Bree-eik het decor voor een lezing en kunstinstallatie over hernieuwbare energie. Ook werd er in de zomer van 2020 een postkaartenactie gelanceerd om suggesties en ideeën van bewoners te verzamelen.
De komende maanden zullen er nog verschillende (digitale) overlegmomenten georganiseerd worden met gemeenteraadsleden en de lokale bevolking”.
