HERNE – ‘Traumazorg achter de IJzer’ met professor dr. emeritus Paul Broos

HERNE – ‘Traumazorg achter de IJzer’ met professor dr. emeritus Paul Broos - © Deschuyffeleer

HERNE – ‘Traumazorg achter de IJzer’ met professor dr. emeritus Paul Broos - © Deschuyffeleer

HERNE – ‘Traumazorg achter de IJzer’ met professor dr. emeritus Paul Broos - © Deschuyffeleer

Uit het rijk aanbod aan interessante onderwerpen die professor dr. emeritus Paul Broos in petto heeft koos de cultuuradviesraad van voorzitter Wim Suys en met de steun van het gemeentebestuur in het kader van de lopende herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog en de nakende viering van de Wapenstilstand op 11 november voor een lezing over ‘Traumazorg achter de IJzer’. Met zijn causerie nam professor dr. emeritus Paul Broos de aanwezigen op sleeptouw voor een boeiende reis doorheen de geschiedenis van de traumatologie, de chirurgie en de geneeskunde in en rond die oorlogstijd en de bijhorende uitvindingen en toepassingen die later de heelkunde mee hebben beïnvloed.

Paul Broos was jarenlang diensthoofd-directeur Heelkunde en hoofd Traumatologie van het UZ Leuven. Na zijn rijkgevulde carrière in de medische wereld verkreeg hij er het emeritaat. Thans wijdt hij zich hoofdzakelijk aan de geschiedenis, zijn allereerste passie overigens. In zijn lezing ‘Traumazorg achter de IJzer’ of ‘Moedwillig geschonden menschenvlees tijdens Den Grooten Oorlog’ verweeft hij dan ook zijn kennis als traumatoloog met zijn liefde voor geschiedenis.

Chloroform en antiseptie

Reeds tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog in de 19de eeuw met zijn 100.000 gesneuvelden en zijn 250.000 doden door ziekten werden twee ophefmakende ontdekkingen in verband met de pijnbestrijding en de bestrijding van infecties teweeggebracht door bacteriën gedaan. In eerste instantie was het John Collins Warren die al snel aan de basis lag van het vervangen van de chirurgische anesthesie met ether door het meer doeltreffend en minder brandbare chloroform. En van zijn kant legde Joseph Lister het accent op het belang van antiseptie bij de bestrijding van bacteriën die na een operatie hoofdzakelijk gangreen veroorzaakten.

Chaos in het begin

Was het Belgische leger bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog voorbereid op de verzorging van het grote aantal gekwetsten? Professor Broos: “Neen, allesbehalve. In de beginjaren mag men gerust van chaos spreken: geen opgeleide gevechtsbrancardiers, onvoldoende artsen, geen hospitalen, nagenoeg geen gemotoriseerd vervoer, gebrekkige evacuatiemogelijkheden … Kort en bondig, er was toen geen of te weinig aandacht voor de gezondheidsdienst, een taak die trouwens werd doorgeschoven en overgelaten aan het Rode Kruis”.

Dokter Antoine Depage

Zij die enigszins het gezondheidslot van de duizenden jonge mannen ter harte namen waren onder meer generaal Melis en kolonel-dokter Antoine Depage. Zo zorgden zij, met de steun van koningin Elisabeth, dat het Rode Kruis van het Ministerie van Oorlog de toestemming kreeg om het Grand Hotel de l’Océan in De Panne om te vormen tot fronthospitaal. Waar het Rode Kruis bij de aanvang van de oorlog compleet in gebreke gebleven was, trok zij nu in korte tijd en dankzij de nog bijkomende veldhospitalen in Vinkem, Beveren-aan-de-IJzer, Hoogstade en Calais de situatie gedeeltelijk recht en dit mede door de steun van vele privé-initiatieven. Zo konden in deze vier veldhospitalen zo’n 56.000 soldaten worden verzorgd.

Radiografie

Dokter Antoine Depage waakte er ook over de gekwetsten onder te brengen in verschillende afdelingen en doeltreffend gebruik te laten maken van de radiografie om onder meer granaatscherven en kogels op te sporen. En het verpleegsterskorps was niet langer een taak voor uitsluitend religieuzen. Een dertigtal artsen, waaronder velen met specialismen, hadden er hun handen vol. Eén van hen was de jonge Georges Debaisieux.

Casuality Clearing Stations

Naargelang de frontlijn zich verplaatste werd ook het oprichten verwezenlijkt van de Casuality Clearing Stations die dichter bij het slagveld waren gelegen. Schotwonden, fracturen, granaatinslagen, gasgangreen, tetanus, pyodemie, ….., hier diende alleszins een eerste keuze gemaakt te worden uit behandelen, verplegen en terugsturen naar het front of doorsturen via water- en treintransport naar een passend veldhospitaal. Natriumhypochloriet, Carrel-Dakin’s oplossing, bloedtransfusie, wonddebridement en radiologie krijgen hierbij de volle aandacht. Door de ervaring evolueerden de neurochirurgie, de plastische chirurgie en de heelkundige aanpak van verwondingen in het algemeen en buikverwondingen in het bijzonder dan ook mettertijd met rasse schreden.

Ondanks alle medische inspanningen zouden aan het westelijke front toch nog miljoenen onschuldige jongens een jammerlijke dood sterven.