TERNAT - Kerkhofmuur Wambeek wordt gerestaureerd
De kerkhofmuur rond de kerk van Wambeek wordt gerestaureerd. De muur was op sommige plaatsen al lang bouwvallig maar de gemeente maakt nu van de goedkeuring van het beheersplan gebruik om de noodzakelijke werken uit te voeren met subsidies van de Vlaamse overheid. De werken zullen ongeveer een maande duren, kosten 44,000 euro en worden uitgevoerd door het maatwerkbedrijf 3Wplus
Tot 1774: afbakening met muren en hagen
Op het kerkhof van Wambeek wordt allicht al zo’n 1000 jaar begraven. Het ontstaan van het kerkhof is niet exact te bepalen, maar hangt mogelijk samen met de bouw van de eerste kerk, gesitueerd in de 8ste of 9de eeuw. Aangezien Wambeek de moederkerk was voor Ternat (vanaf de 12de eeuw) en Lombeek (vanaf de 13de eeuw) werden ook de parochianen van die nederzettingen bij aanvang begraven te Wambeek. Wellicht was het afgebakende hof rond de kerk oorspronkelijk groter dan nu, stonden er opbrengstbomen (noten, fruit, hout), werd er hooi geoogst en was er een zone voorzien voor graven. Het is niet overgeleverd of het terrein (geregeld) werd opgehoogd of verlaagd of dat er ooit een knekelhuis of knekelput (ossuarium) in gebruik was. Op 18de eeuwse iconografische documenten is duidelijk af te leiden hoe het kerkhof afgebakend was in de periode voorafgaand aan de bouw van het schip. De Ferrariskaart toont ten oosten en ten zuiden een stenen (keer)muur, ten noorden en westen hagen. Wellicht evolueerde de toestand van de omheining omheen het kerkhof gelijklopend met die van de kerk. Er zijn amper bronnen die informeren over periodes van verval en herstel of heropbouw van de omheining, maar die was ongetwijfeld geregeld slachtoffer van vernielingen ten gevolge van natuurlijke fenomenen en vijandelijke invallen.
Situatie ca 1790 van het kerkhof, met de (ver)nieuw(de) kerkhofmuur en de roepsteen
Einde 18de eeuw was het funerair kader te Wambeek veranderd ten opzichte van 50 jaar voordien. Een deel van het kerkhof was ondertussen ingenomen door de pastorie (1752) en het ruime schip (1774). Bovendien mocht sinds het decreet van Jozef II (1784) niet meer in kerken begraven worden. Dit beperkte de plaats om te begraven. Mogelijk waren er ook problemen met de oude kerkhofmuur, deels een keermuur. In ieder geval werd, aansluitend op de bouw van het schip, aan de kerkhofmuur gewerkt. In 1789-1790 werd Carolus Leemans betaald voor het leveren van 26400 careelsteen voor de muur van het kerkhof.100 Mogelijk werd de muur hermaakt, waarbij het kerkhof wat groter werd, en rondom vervolledigd in baksteen. Over de structuur, inrichting of beplanting van het kerkhof zijn we verder niet ingericht, tot in de 19de eeuw. Opvallend is de verbondenheid met de pastorie, die in 1752 werd gebouwd op het kerkhof. In die periode was er niet echt sprake van een ruime afgebakende voortuin aan de hoofdgevel de pastorie (zie verder). Tegenover de westelijke kerkdeur stond een roepsteen. Een roepsteen is een grote, hoge blok in blauwe hardsteen. De veldwachter, de stadsomroeper, de belleman of een gemeentebode klom na de hoogmis op zondag op de roepsteen en las de berichten aan de bevolking voor. Op sommige plaatsen was die overdekt, zodat daar sprake is van een roephuisje (vb. te Eksaarde). Deze steen was nog aanwezig tot aan de aanvang van de laatste restauratie in 2010.
Inrichting van het kerkhof in de 19de eeuw
De aanleg van een kerkhofpad in blauwe hardsteen (1860) en de plaatsing van het missiekruis (1873) bepalen de structuur van het kerkhof, waarbinnen specifieke nog bestaande gehelen een plaats kregen. 2.6.3.1. Kerkhofpad in blauwe hardsteen (1860) In 1860 werden grote tegels in blauwe hardsteen geleverd, 23 grote (45 x 0,50 x 0,09) en 10 kleinere ( 23,30 x 0,50 x 0,09), allemaal even breed en dik.102 Deze formaten komen overeen met het nog bestaande pad op het kerkhof. Dit kerkhofpad scheidt de binnenperken af met de ruimte vlak voor de kerk, waar de prominenten einde 19de eeuw een blijvend grafteken zouden krijgen. Missiekruis aan oostgevel (1873) Wellicht was er eeuwenlang een calvariekruis opgesteld op het kerkhof of op de kerkgevel, als hoeder voor de vele anonieme graven. Het is zeker mogelijk dat voor de vernieling van de benedenkerk (einde 17de eeuw) een kruisbeeld op de zuidelijke, (of noordelijke kerkgevel) was bevestigd, vanwege de
Bron
Beheersplan Wambeek Architecten Luc De Backer & Veerle Nys
en Anne-Mie Havermans kunsthistorica
Meer over erfgoed en geschiedenis van Wambeek, Lombeek en Ternat
https://sites.google.com/view/erfgoedternat
https://www.facebook.com/ErfgoedTernat
