TERNAT – Op zoek naar een grootvader die de geschiedenis van Wambeek veranderde

Met José bij het graf van haar grootvader, de Wambeekse politicus Lode Willems, echtgenoot van Louisa Servranckx, voorgedragen als burgemeester door de Partij der Vrije Mannen en provincieraadslid voor de Christelijke Volkspartij-Vlaamse Frontpartij in 1932. De steen werd zwaar beschadigd door politieke tegenstanders.

Voor- en achterkant van de vroegere Brouwerij van Lode Willems in de Weverstraat in Wambeek. Willems was niet alleen de politieke vijand maar ook een economische concurrent van zittend burgemeester en brouwer De Troch.

Lode Willems en zijn aan het Ijzerfront politiek actieve neef Bert Willems

Componist en dirigent van de Overdorpse fanfare Henri Van Lierde, sprak een huldebetoon uit dat in dit pamflet is weergegeven. Hij hekelde daarin " den dictator " van Wambeek.

De fanfare voor herberg De Bolle met haar eerste dirigent, Jan De Vriendt (in 'Bijdragen tot de geschiedenis van Wambeek')

In 1930 startte Lode Willems zijn eigen brouwerij op. Reclame voor de bieren van de Brouwerij Willems.

Gedenksteen voor Bert Willems op het oud gemeentehuis van Wambeek, waarvan één kant de woning was van de dorpsonderwijzer, waar Bert geboren werd.

De familie Servranckx in Overdorp.

Vanuit Utrecht zochten José en Monica, naar de geschiedenis van hun grootvader, Lode Willems (Louis zjeppe), die in 1932, met de Partij der Vrije Mannen, de zittende burgemeester Louis De Troch van de Conservatief-Katholieke Partij versloeg, en later ook verkozen werd als provincieraadslid.

Op internet vonden zij over de sociale strijd in Wambeek enkel informatie in de publicatie HET ONTSTAAN VAN DE SOCIALISTICHE PARTIJ IN TERNAT, SINT-KATHERINA-LOMBEEK EN WAMBEEK http://users.belgacom.net/vancauwelaertguido/ONTSTAAN.htm

Daarin vonden ze geen vermelding van de sociale strijd die hun grootvader in Wambeek had gevoerd. Ze kregen van de auteurs wel kopieën uit het door Davidsfonds Wambeek uitgegeven boek 'Bijdragen tot de geschiedenis van Wambeek' toegestuurd, waarin de oprichting van een brouwerij door Lode Willems in de Weverstraat en zijn verkiezingsoverwinning in 1932 wel beschreven staat. Van Armand Timmermans kregen ze nog extra informatie uit het archief van Davidsfonds Wambeek.

We gingen samen met de kleindochters op zoek naar het verhaal van hun grootvader, die de geschiedenis van Wambeek veranderde.

Lode Willems en de partij der Vrije Mannen van Wambeek Overdorp

Op het einde van de 19de eeuw is de tijd van de Unionistische lijsten bij de gemeenteraadsverkiezingen voorbij. Conservatief-katholieke lijsten staan tegenover progressievere allianties van liberalen, socialisten, daensisten en vlaams-nationalisten. In Wambeek is Egidius Huyghens uit de Dronkenborre in Overdorp (vader van de latere socialistische politicus Juliaan), van 1847 tot 1878 de laatste unionistische burgemeester. Vanaf 1899 is brouwer Louis De Troch uit het centrum van Wambeek burgemeester. Zijn conservatief-katholieke partij haalt steeds 5 van de 9 zetels. Maar dan loopt het mis. De Troch voert een economische oorlog tegen andere brouwerijen en melkerijen. De concurrerende melkerij wordt onder politieke druk afgekeurd door de inspectie. En zo komt het dat in 1932 de partij der Vrije Mannen, die vooral in het ver van de kerk verwijderde Overdorp heel sterk stond, onder leiding van volksvriend Lode Willems, de overwinning behaalt. Willems wordt voorgedragen als burgemeester maar sterft voor hij kan benoemd worden, reeds vele maanden na de verkiezingen, in mei 1933. Aanhangers vertelden later, op café dat hij zou vergiftigd zijn. Van der Mauten, tweede verkozene van de partij, wordt dan burgemeester.

Provincieraadslid voor de Christelijke Volkspartij-Vlaamse Frontpartij van Vlaamse Nationalisten

In 1923 was de in 1893 opgerichte sociaal- en Vlaamsgezinde Christene Volkspartij van priester Adolf en zijn broer drukker-uitgever Pieter Daens (die pleitten voor een Christelijke socialisme) samengesmolten met het in 1919 opgerichte Vlaamsche Front, beter bekend als de Frontpartij. In dat jaar was er ook in Ternat een afdeling opgericht van deze nieuwe partij, waarbij De Clercq en Borginon als sprekers optraden. De partij ontstond uit de frontbeweging, een beweging van Vlaamse intellectuelen die ontstond tijdens de Eerste Wereldoorlog aan het IJzerfront, en waarin ook Wambekenaar Bert Willems, zoon van de dorpsonderwijzer en student geneeskunde, een belangrijke rol speelde. De fronters verzetten zich tegen het Franstalige taalbeleid van het Belgisch leger en de onderdrukking van de Vlamingen door de Franstalige bourgoisie.

De partij van Fronters en Daensisten trad in het parlement niet alleen op als een taalpartij: de verkozenen kwamen vaak tussenbeide voor sociaal-economische aangelegenheden, waarbij de aandacht voornamelijk uitging naar de eigen streek of het eigen beroep. Zo hadden De Clercq en Butaye veel aandacht voor de belangen van de onderwijzers, en Borginon voor juridische zaken. Inhoudelijk wijzen de interventies van de Vlaams-nationalisten in de richting van een progressieve democratische ingesteldheid. Zij kozen systematisch partij voor de werknemers tegen het ‘grootkapitaal’ dat vereenzelvigd werd met de ‘franskiljonse klasse’. Zij ijverden voor de gelijkberechtiging van man en vrouw, voor het recht op pensioen voor iedereen, voor een statuut voor het rijkspersoneel, voor kosteloos onderwijs. De Clercqs voorstel inzake de pachtwetgeving was gericht op een verbetering van de situatie van de pachters. Picard en De Clercq protesteerden heftig toen bij de woelige spoorwegstaking van mei 1923 het leger tegen de stakers werd ingezet. De Clercq stelde voor de zitting te schorsen om de één meidag te vieren. Op 23 juli 1925 sprak hij zich namens zijn groep uit voor het stemrecht van de vrouw, ‘omdat wij het aanzien als een rechtvaardige zaak’. Op 29 juli 1925 steunde hij een amendement van de Brusselse communist Joseph Jacquemotte dat voorzag in een krediet van 10 miljoen frank ter ondersteuning van stakende metaalarbeiders. In zijn motivatie zei De Clercq dat zijn partij de eis steunde ‘om reden van menselijkheid tegenover de slachtoffers van die staking en om het bewijs te leveren dat wij aan de kant staan van de werklieden die hun waardigheid als arbeiders willen hoog houden’. Opvallend zijn de talrijke interventies met het oog op de goede werking van het parlement, niet alleen inzake taalgebruik (gebrekkige vertalingen e.d.), maar ook in verband met het democratisch functioneren ervan (absenteïsme, uitschakeling van de volksvertegenwoordiging door het laattijdig overhandigen van teksten, beperking van de spreektijd, de poging om de naamafroeping af te schaffen, schending van de rechten van de minderheid...).

Lode Willems

Na de oorlog ging Lode Willems, samen met zijn neef Frans, op zoek naar het graf van de aan het front gesneuvelde Hubert of Bert Willems. Bert bleek ook een politieke inspiratiebron voor Lode.

Lode huwt met Louisa, van de vooral in Overdorp vertakte familie Servranckx, waar de progressieve partij der Vrije Mannen haar uitvalsbasis heeft. Lode begint een brouwerij in de Weverstraat en komt daardoor ook economisch in concurrentie met de heersende Conservatief-katholieke burgemeester De Troch. Diens conservatief-katholieke partij haalt bij de Wambeekse gemeenteraadsverkiezingen steeds 5 van de 9 zetels. Maar dan loopt het mis. De Troch voert een economische oorlog tegen andere brouwerijen en melkerijen. De concurrerende melkerij werd onder politieke druk afgekeurd door de inspectie, zegt een nazaat van een kandidaat van de lijst der Vrije Mannen. En in 1932 haalt de partij der Vrije Mannen, die vooral in het ver van de kerk verwijderde Overdorp heel sterk stond, onder leiding van volksvriend Lode Willems, de overwinning. Willems wordt voorgedragen als burgemeester maar is in mei 1933 nog steeds niet benoemd als burgemeester door minister van Binnenlandse Zaken Prosper Poullet van de Katholieke Partij. Willems sterft daardoor nog voor hij kan benoemd worden. Aanhangers vertelden later, op café dat hij zou vergiftigd zijn. Van der Mauten, tweede verkozene van de partij, wordt uiteindelijk dat jaar tot burgemeester benoemd.

In de gemeenteraad wilde hij hulde brengen aan de in Wambeek geboren vrijzinnige letterkundige Pol De Mont, wat de conservatief/katholieken verhinderden omdat het tegen hun geloof was.

Willems was contactpersoon voor Christelijke Volkspartij-Vlaamse Frontpartij van Vlaamse Nationalisten, lezen we in een brief van Staf De Clercq aan August Servranckx.

Hij werd in 1932 ook verkozen tot provincieraadslid. Willems behaalt in zijn district het quorum (een soort kiesdrempel) waardoor ook in de andere districten kandidaten verkozen geraken. Er komen ineens 4 verkozenen in de provincieraad. De verkiezingsuitslag voor de provincie is een enorme vooruitgang tegenover de veertien dagen ervoor gehouden parlementsverkiezingen, wat het enorme politieke belang van deze Wambeekse politicus bewijst, schreef schreef componist en dirigent van de Overdorpse fanfare, Henri Van Lierde in een huldeschrift aan de gestorven leider.

Het graf van Willems woerd door politieke tegenstanders zwaar beschadigd

Bert Willems

Wambekenaar Hubert Willems deed zijn Middelbaar onderwijs in het Klein Seminarie te Mechelen en studeerde geneeskunde aan de KU Leuven. In januari 1916 werd hij sergeant aan het front in het 17e Linieregiment.

Hij maakte er deel uit van de Vlaamse Frontbeweging, was medewerker van "Ons vaderland" en schreef bijdragen in "De payot der taalgrens". "Berten" Willems sneuvelde op 29 september 1918 nabij Moorslede. Lode en Frans Willems gingen na de oorlog op zoek naar hun gesneuveld familielid. In 1932 werd zijn stoffelijk overschot bijgezet in de crypte onder de Ijzertoren.

Over Bert Willems en het leven aan het Ijzerfront lees je meer in dit boek.

Heb jij nog informatie over Lode Willems?

Neem dan contact op met José Willems